Żyjemy w czasach gdzie dzieci już od najmłodszych lat wspaniale odnajdują się w nierealnym świecie Internetu. Coraz częściej zauważa się ze czytanie bajek, gra w piłkę nożną, jazda na rowerze czy po porostu wspólny rodzinny spacer zostały wyparte przez Xbox, Play Station czy po prostu internet.

Świat o którym pisze nie może nam zastąpić życia rodzinnego. Ono stanowi najważniejszą i najpiękniejszą wartość naszego życia. To Rodzina jako najbliższa i najważniejsza jednostka kształtuje nas od samego poczęcia aż do osiągniecia wieku dojrzałości.

Szczególnie niebezpieczna jest telewizja i komputer u dzieci do 10 roku życia, gdyż w tym wieku dzieci nie potrafią odróżnić fikcji od rzeczywistości. Świat kreowany w mass mediach niewiele ma wspólnego z życiem rzeczywistym. Telewizja, gry komputerowe lansują świat ekskluzywny, ładny, wygodny, pełen różnych doznań i emocji. Świat rzeczywisty, wobec telewizyjnego, komputerowego programu jest nudny, szary i zbyt trudny

Dzieci oglądają wiele filmów i korzystają z gier komputerowych nieprzeznaczonych dla ich wieku. Warto więc, należycie dobierać dziecku programy telewizyjne i komputerowe, zwracając szczególną uwagę na:

-wartości edukacyjne,

-ładunek emocjonalny,

-czas emisji.

Nie można dziecka całkowicie odizolować od telewizji czy komputera. Wielką rolę odgrywają tutaj rodzice których zadaniem jest uświadomienie dziecku granice pomiędzy filmową fikcją a rzeczywistością. Bardzo ważną rolę scalającą więzi rodzinne oraz edukacyjną dla dzieci stanowi wspólne oglądanie filmów czy innych programów oraz ich komentowanie w taki sposób aby dziecko nie przyjmowało ich bezkrytycznie. Dobrze, kiedy w jakiś sposób sprawujemy kontrolę nad tym, co sami oglądamy i co oglądają nasze dzieci. Telewizja i gry komputerowe nie muszą zastępować książki, czy czasopisma. Nie rezygnujemy z czytania, wspólnej zabawy i spacerów.

Korzyści i zagrożenia mediów

Współczesne nam dzieci bardzo szybko zapoznają się z urządzeniami elektronicznymi m.in. komputerem, tabletem czy smartfonem. To, że istnieje świat elektroniczny jest dla nich naturalne i bez niego nie wyobrażają sobie dnia codziennego. Bardzo często dziecko zanim nauczy się pisać i czytać potrafi już bezbłędnie i samodzielnie poruszać się po świecie wirtualnym- wyszukiwać gry w Internecie, posługiwać się telefonem komórkowym i obsługiwać tablet. Robią to z łatwością, która nie przychodzi dorosłym. Media elektroniczne niosą ze sobą wiele korzyści, ale również i zagrożeń. W niezaprzeczalny sposób wpływają na rozwój dziecka. Mogą pomagać w nim, ale gdy korzystanie z nich jest nieumiarkowane mogą również ten rozwój zaburzać.

Długotrwałe spędzanie czasu przed komputerem i brak lub niewystarczająca aktywność fizyczna mogą negatywnie wpływać na rozwój dziecka. Zarówno motoryka mała jak i duża są słabiej rozwinięte. Dziecko jest również mniej sprawne fizycznie, częściej ma wady postawy ale również problemy ze wzrokiem. Korzystanie z mediów w nadmiarze wpływa również na rozwój emocjonalny, ponieważ bardzo często gry czy też programy telewizyjne zawierają dużo przemocy, wulgaryzmów, agresji. Mogą one wywoływać w dziecku poczucie strachu, ponieważ nie potrafi ono jeszcze oddzielić świata wirtualnego od rzeczywistego. Mogą pojawić się koszmary nocne, bóle głowy, apatia lub nadmierna pobudliwość. Dziecko, które nie potrafi jeszcze filtrować informacji przeznaczonych dla niego od takich, które są tylko dla dorosłych może łatwo trafić na strony, które zawierają niebezpieczne treści – rasistowskie, pornograficzne. Mają one negatywny wpływ na jego psychikę i rozwój emocjonalny. Dziecko, nieświadomie może również stać się ofiarą uwodzenia online tzw. groomingu albo przemocy rówieśniczej tzw. cyberprzemocy ( straszenia, szantażowania, ośmieszania w sieci). Coraz częściej kontakty społeczne „twarzą w twarz” zostają zastąpione przez relacje wirtualne za pomocą portali, czatów, smsów. Dzieci nie uczą się wchodzenia w relacje, nie potrafią wspólnie bawić się, nie adaptują się do grupy. Wybierają aktywności, które nie wymagają drugiej osoby i bezpośredniego kontaktu z nią. Sprawia to, że nienauczone za młodu relacji interpersonalnych również w dorosłości będą miały z nimi kłopot.

Nadmierne oglądanie telewizji przez dzieci prowadzi też do ich niedostatecznej aktywności nie tylko fizycznej, ale także społecznej i intelektualnej. Wszystkie zabawy: czytanie bajek, rysowanie lub też zabawy ruchowe na świeżym powietrzu, kontakty z rówieśnikami zastępuje włączony telewizor. Konsekwencją niedostatku ruchu jest gorsza kondycja, mniejsza odporność, a w wielu przypadkach większa skłonność do zachorowań. Niejednokrotnie do problemów tych dołącza otyłość, gdyż nieruchoma pozycja i oglądanie sprzyja ciągłemu „podgryzaniu” a telewizyjne reklamy dodatkowo zachęcają do opychania się niezdrowym często jedzeniem. „Telewizyjne” dzieci z czasem nie potrafią same się bawić, brak im nowych pomysłów , telewizja nie zostawia miejsca dla dziecięcej wyobraźni.

Konsekwencją nadmiernego, niekontrolowanego korzystania z mediów elektronicznych jest uzależnienie od komputera, Internetu, telefonu. Wiąże się ono z utratą kontroli nad racjonalnym korzystaniem z wyżej wymienionych urządzeń.

Do głównych objawów należą:

  • spędzanie przy komputerze ( w sieci, przy telefonie) coraz większej ilości czasu kosztem dotychczasowych zainteresowań,
  • zaniedbywanie obowiązków szkolnych,
  • pojawienie się konfliktów rodzinnych, kłamanie co do czasu spędzanego w Internecie,
  • podejmowanie nieudanych prób kontrolowania czasu spędzanego w sieci,
  • reagowanie rozdrażnieniem czy agresją w sytuacjach, w których korzystanie z mediów elektronicznych jest utrudnione lub niemożliwe.

Jednak oprócz negatywnych konsekwencji, nadmiernego i niekontrowanego, korzystania z mediów elektronicznych istnieje również mnóstwo pozytywów. Wykorzystywane w odpowiedni, bezpieczny sposób zwiększają możliwości rozwoju dziecka. Stanowią one bowiem bogate źródło informacji, do których dostęp jest łatwiejszy i atrakcyjniejszy co powoduje, że dziecko chętniej po nie sięga. Mogą one służyć jako środek do programowania pozytywnych postaw i zachowań. W mądrze wybranej bajce czy grze dziecko może znaleźć bohatera, z którym będzie się identyfikowało i nauczy się podobnie jak on rozwiązywać problemy czy też reagować w podobny sposób w trudnych sytuacjach.

Internet, gry komputerowe czy też programy telewizyjne mogą:

  • wspomagać rozwój intelektualny,
  • rozwijać myślenie logiczne, twórcze i kreatywne,
  • dostarczać informacji i rozwijać zainteresowania dziecka poprzez blogi czy też czaty tematyczne,
  • Internet umożliwia kontakt z kolegami i wymianę informacji, wtedy gdy spotkanie osobiste nie jest możliwe,
  • wiele gier rozwija szybkość, cierpliwość, trafność podejmowania decyzji i koordynację wzrokowo- ruchową.

Musimy zdać sobie sprawę z tego, że pomimo wielu zagrożeń , nie możemy dziecka odciąć od mediów, bo żyjąc w dobie globalizacji i powszechnej komputeryzacji wychowamy człowieka nieprzystosowanego do funkcjonowania w tym „nowym” świecie. Najważniejsza jest

umiejętność zachowania odpowiednich proporcji między światem realnym a wirtualnym, zawsze na korzyść tego pierwszego, który powinien być dla naszego dziecka bardziej atrakcyjny. Rodzice czy opiekunowie odgrywają najważniejszą rolę w nauce umiejętnego korzystania z mediów. To oni stanowią drogowskaz dla dziecka. Dlatego też powinni kontrolować dostęp do mediów i treści w nich oglądanych. Najważniejsze jest, żeby tłumaczyli dziecku co jest dla niego dobre i odpowiednie dla jego wieku. Nie możemy zostawić młodego człowieka samego w wirtualnym świecie bo prędzej czy później się w nim zgubi. Towarzyszymy podczas oglądania bajek czy programów, zagrajmy w interesującą grę, wytłumaczmy niezrozumiałe treści, ale przede wszystkim zadbajmy o aktywność fizyczną naszego dziecka oraz rozwijanie innych, niż komputer zainteresowań. Możemy wprowadzić plan dnia, w którym określony będzie czas potrzebny na odrobienie lekcji, opanowanie materiału szkolnego, wypełnienie obowiązków domowych, zajęcia pozalekcyjne i dopiero wtedy czas który pozostał, dziecko może spędzić przy komputerze, tablecie czy telewizorze.

Zachowanie dziecka a treści zawierające przemoc

Coraz bardziej niepokojące jest zjawisko uczenia się przez dzieci zachowań agresywnych pod wpływem tego, co zobaczą w mediach elektronicznych. Filmy i gry komputerowe zawierające przemoc i wulgarność- deformują młodego człowieka i sprzyjają wykształceniu się u niego negatywnych postaw. Prezentowanie w telewizji scen drastycznych kreuje u młodych widzów negatywny obraz świata, w którym nie ma przyjaciół, życzliwości, a normą staje się walka, podstęp i zemsta. Pokazywane na ekranie sceny tortur, zabójstw, morderstw wywołują u dzieci stany lękowe i agresję. Brutalna rzeczywistość telewizyjna jest źródłem rozdrażnienia i nerwowości, napięć emocjonalnych oraz braku poczucia bezpieczeństwa. Niemożność rozładowania napięć podczas oglądania telewizji powoduje ich kumulację, zaburza zachowanie dziecka. To często zaprzeczenie pozytywnej socjalizacji. Przyswajanie treści medialnych, w których obecna jest przemoc, prowadzi do utraty wrażliwości potrzebnej do reagowania na takie zdarzenia. Zazwyczaj na początku oglądanie przemocy budzi u młodego widza nieprzyjemne reakcje emocjonalne, jednak z czasem obserwowanie takich obrazów zaczyna mu mniej przeszkadzać, wytwarza się bowiem większa akceptacja dla przemocy.

Im dłużej młody człowiek ma styczność z oglądaniem bezprawia czy terroru (jako części medialnej rozrywki), tym bardziej aprobuje własne agresywne zachowania w realnym życiu.

Przemoc zostaje zaakceptowana jako najskuteczniejszy sposób reagowania na zachowanie innych osób. Ofiary przemocy przestają budzić współczucie, a agresja nie wydaje się niczym złym.

Na podstawie licznych badań dowiedziono, że przemoc w mediach powoduje agresywne zachowanie u dzieci w świecie realnym, a bardziej agresywne dzieci to te, które oglądają więcej przemocy na ekranie.

Tragicznym staje się fakt, iż już od najmłodszych lat dzieci oswajane są z aktami przemocy. Przykładem na to mogą być animowane kreskówki dla dzieci. Oglądając jedną z nich, gdzie główną rolę odgrywa postać przypominająca „Batmana”, w której ukazana została przemoc, polegająca na zadawaniu ciosów, miażdżeniu części ciała oraz poniżaniu. To, że kończą się one triumfem dobra nad złem, nie powoduje, że widz nie pamięta o wszystkich aktach przemocy, jakich trzeba dokonać, by doprowadzić do takiej sytuacji. Przeciwnie, zazwyczaj wyłącznie pamięta ukazaną przemoc. Na ile dziecko nie potrafi rozróżnić fikcji telewizyjnej od rzeczywistości, może świadczyć między innymi przypadek czterolatka, który oglądając film o

Supermenie, tak się z nim utożsamił, że wyskoczył z okna budynku, przekonany, iż wyrosną mu skrzydła.

Zmiany w rozwoju dziecka pod wpływem nadmiernego oglądania telewizji i korzystania z gier komputerowych:

  • opóźnienie rozwoju mowy
  • brak umiejętności zapamiętywania
  • słabo wykształcona zdolność wysiłku intelektualnego
  • brak umiejętności czytania ze zrozumieniem
  • utożsamianie rzeczywistości z obrazami ekranowymi
  • opóźnienie rozwoju emocjonalnego
  • nadmierna drażliwość
  • oczekiwanie natychmiastowego zaspokojenia swych potrzeb
  • negatywne nastawienie do rzeczywistości
  • egoizm, empatia
  • pogorszenie wzroku
  • zwyrodnienia kręgosłupa

„Medialne” dzieci a komunikacja

Kiedy konsumpcja programów telewizyjnych pochłania cały ( lub prawie cały) wolny czas, zahamowaniu lub opóźnieniu ulega nie tylko rozwój fizyczny, ale również emocjonalny i społeczny dziecka. Komunikuje się ono bowiem z przedmiotem, reaguje na bodźce elektroniczne- zamiast uczyć się poprawnej komunikacji międzyludzkiej. Deformacji ulega rozwój w obszarach: komunikacyjnym i twórczym. Dzieci mają wówczas ogromne trudności z wysławianiem się, gdyż telewizja w przeciwieństwie do książki, nie wykształca zdolności komunikacji słownej, nie rozwija wyobraźni. „Medialnym” dzieciom brakuje własnej inicjatywy i pomysłów na zagospodarowanie wolnego czasu, wykazują również tendencje do szybkiego porzucania działań przed ich zakończeniem, np. z powodu nienaturalnego zmęczenia i znudzenia. Dysponują ograniczoną zdolnością koncentracji, nie mają wytrwałości w uczeniu się. Młody widz przejawia także asocjalne zachowania i postawy społeczne.

Jak zapobiegać uzależnieniu od nowoczesnych mediów u dzieci i młodzieży?

Oto kilka prostych zasad wychowawczych:

  • konsekwentnie stosować zasadę: najpierw obowiązki – potem komputer, telefon komórkowy, smartfon czy telewizor;
  • bezwzględnie ograniczyć czas spędzany przy komputerze, telefonie, smartfonie, telewizorze do 1-2 godzin dziennie (zależnie od wieku);
  • robić częste przerwy w czasie korzystania z telewizora, komputera ( jeśli chodzi o komputer najlepiej co pół godziny);
  • oferować inne, atrakcyjne sposoby spędzania wolnego czasu;
  • pomocne będzie opracowanie wspólnie z innymi członkami regulaminu korzystania z komputera i telewizji;
  • należy kontrolować dziecko w czasie oglądania telewizji, pracy przy komputerze, zwrócić uwagę na to, w jaki sposób korzysta z internetu, telewizora czy telefonu komórkowego;
  • nie pozwalać na instalowanie gier pokazujących przemoc, drastycznych, promujących negatywne postawy;
  • zainstalować w domowym komputerze programy i systemy filtrujące zasoby Internetu – ograniczy to w dużym stopniu dostęp do treści niepożądanych;
  • zachęcać dziecko do działania – programy edukacyjne nie tylko należy oglądać, warto je przeanalizować i „przerobić”;
  • nie uciekać od trudnych rozmów, do znudzenia upominać dziecko i uzmysławiać mu zagrożenia wynikające z wpływu mediów;
  • poświęcać dziecku jak najwięcej czasu i zainteresowania.

Interwent Kryzysowy
Student Uniwersytetu SWPS Wydziału Psychologii Prawa w Poznaniu na kierunku Psychologia
Waldemar Kruk

Tel +48 517 458 264
e-mail: waldek.kruk77@wp.pl
Adres Poradni:
Ul. WIosenna 3
64-761 Krzyż Wielkopolski

Godziny spotkań do uzgodnienia telefonicznego (oprócz środy) każdy inny dzień dostępny.
Możliwość spotkań również w wersji online poprzez aplikacje.
Fanpage: Poradnia Interwencji Kryzysowej